1988 թվականին փետրվար ամսին, Սումգաիթում իրականացված
ջարդերի արդյունքում, արգելափակվեց հայերի խաղաղ ինքնորոշման
քաղքական հանգուցալուծումը։ Նրանք բերեցին միմյայն մահ, ստիպելով
հազարավոր մարդկանց լքել իրենց տները։ Նրանք ցույց տվեցին հզոր
կառավարության անօգնականությունը և անպատրաստակամությունը
սեփական ժողովրդի պաշտպանության հարցում։
«Սումգաիթյան ողբերգություն» աշխատությունը ներկայացնում է
ջարդերը վերապրած 45 անձի հիշողություններ, ովքեր պատմում են թե ինչ
հրեշագործությունների են ականատես եղել և ինչ չարչարանքների միջով
են ստիպված եղել անցել։ Հաշվետվությունները, որոնք հիմնված են
ձայնագրված հարցազրույցների վրա, մանրամասնում են նաև այն ամենը,
ինչին հայ բնակչությունը այդպեսել ականատես չեղավ։
Իշխանությունների կողմից լրջագույն և արդյունավետ իրականացված
աշխատանքի, որի միտումը պետք է լիներ պաշտպանել իր

քաղաքացիներին։ Սա հանդիսանում է ցանկացած կառավարության
առաջնային պարտքը: Ինչու՞ ուշադրություն չէր դարձվում բռնությունների
իրականացման և պատրաստման նախազգուշացումներին: Ինչու՞ են
գրոհները դադարեցնելու համար ձեռնարկված միջոցառումները
իրականացվել շատ ուշ: Որքանո՞վ է ճիշտ իրադարձությունների
խորհրդային ​​նկարագրությունը որպես ամբարտավանական փոքր
խմբերի կողմի իրականացված բռնություն:
Նման հարցերը գերազանցում են գալիս Սումգայիթյան ջարդերի
զոհերի ճակատագրերը և կասկածներ են առաջացնում սեփական
ժողովուրդների օրինական պահանջները բավարարելու ունակության,
Խորհրդային կառավարության հնարավորությունների և
դրդապատճառների վերաբերյալ։ Ինչպես Ելենա Բոններն է գրում «մեր
վարչակարգը առավել քան վախենում է չարտոնված ժողովրդական
շարժումներից… կառավարության կողմից ըմբռնման պակասությունը և
դրա հաղթահարման անկարողությունը ժամանակ էին տրամադրում
կասկծելի և մութ ուժերին ծրագրավորել Սումգայիթում կատարվածը»։