Article

Ինչու՞ նախագահ Բայդենը պետք է ճանաչի հայոց ցեղասպանությունը

5-ը ապրիլի, 2021

5-ը ապրիլի, 2020։ Ապրիլի ամսին Թուրքիան, ինչպես միշտ, իրեն վիրավորվածի տեղ է դնում, քանզի ամբողջ աշխարհի հայերը, այդ ամսին իրենց հարգանքի տուրքն են մատուցում, Թուրքիայի կողմից գազանաբար սպանված 1,5 միլիոն զոհերի հիշատակին, 1915 թվականից սկսած խնդրելով ամբողջ աշխարհին կիսել հայ ժողովրդի ցավը: Հայերը դա անում են, որպեսզի իրազեկեն Օսմանյան Թուրքիայի կողմից հայերի դեմ իրականացված ցեղասպանության հանցագործության պատմական փաստը և աշխարհից կարեկցանք են խնդրում, քանի որ Թուրքիան մինչ այսօր համառորեն ժխտում է ցեղասպանություն իրողությունը:

Հանգուցյալ թուրք լրագրող Մեհմեդ Ալի Բիրանդը 2012 թ.-ի ապրիլի 24 -ին նշել է. «Ըստ ավանդույթի, ինչպես լինում է ամեն տարի 70 միլիոն բնակչություն ունեցով Թուրքիան (այժմ 84 միլլիոն) կփորձի գուշակել թե ինչ արձագանք կտա աշխարհը։ Ի՞նչ կասի Վաշինգտոնը: Ո՞ր երկիրը կընդունի Հայոց ցեղասպանության մասին հայտարարությունները: Օրերը կանցնեն սթրեսային իրավիճակներում… Թուրքիան, ինչպես նախկինում, կոշտ կարձագանքի: Սրանք կլինեն ակնհայտ սպառնալիքներ, բայց կմնան անարդյունավետ»:

         Բիրանդի հայտարարությունը գրվել է Գերմանիայի ԱԳՆ պաշտոնական փաստաթղթերի, թուրքերեն հրապարակման կապակցությամբ, որոնք հստակորեն բացահայտում են Թուրքիայի պատասխանատվությունը և Գերմանիայի մեղսակցությունը Հայոց ցեղասպանության գործում: 2005 թվականին գերմանալեզու սկզբնական հրատարակության հայտնվելուց հետո Գերմանիայի խորհրդարանը քվեարկեց Հայոց ցեղասպանությունը պաշտոնապես ճանաչելու օգտին և վերջապես դա արեց 2016 թվականին:

Կանադան պաշտոնապես ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը 2004 թվականին անտեսելով թուրքական սպառնալիքներին, որ «Կանադան տնտեսապես կտուժի [և], որ հայերը պահանջներ կներկայացնեն Թուրքիային բռնագրավված հողի համար»:

Վաշինգտոնի ճանաչման դեմ թուրքական խարդախությունները դաժան էին և սարսափելի, նույնիսկ զերծ չմնալով 2000 թ.-ին կաշառել Ներկայացուցիչների պալատի խոսնակին: Ի՞նչ կանի Թուրքիան այս տարի, որպեսզի Միացյալ Նահանգները չճանաչեն հայոց ցեղասպանությունը:

Հավանական տարբերակներից մեկը, ինչպես առաջարկել է Washington Post- ի թուրք վերլուծաբան Ասլի Այդունդասբասը, կլինի այն, որ Թուրքիան կբացի Հայաստանի հետ սահմանը: Նա նշում է. «Քննադատները նշում են, որ Թուրքիայի առատաձեռնությունը ավելի է թունավորում Վաշինգտոնի հետ իր վնասված կապերը շտկելու վերջին փորձերը ՝ առանց այն զիջումների, որոնք իրականում պահանջվում են իրենից, այն է ՝ անհապաղ ազատվել ռուսական С-400 ՀՕՊ համակարգերից»:

Հաշվի առնելով այն փաստը, որ Թուրքիան մասնակցեց Արցախում (Լեռնային Ղարաբաղում) հայերի դեմ Ադրբեջանի կողմից սանձահարած պատերազմին, ներառյալ սիրիացի ջիհադիստների օգտագործմանը՝ ադրբեջանական բանակի կազմում, նրանք կարող էին օգտագործել այս հաղթանակը՝ աշխարհին խաբելու համար թե իբրև Թուրքիայի և Հայաստանի միջև այլևս հակամարտություն չկա: …

Միացյալ Նահանգներն ու Շվեյցարիան մի անգամ այրվեցին դեռևս 2009 թ., Երբ Թուրքիան ստորագրեց այն, ինչ այնուհետև ընդունվեց որպես պատմական համաձայնագիր, նրանք օգնեցին դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատել Հայաստանի հետ և բացել ընդհանուր սահմանը՝ այն բանի համար Էրդողանը ճնշում գործադրեց Ադրբեջանի վրա և հեռացավ։

Այդուհանդերձ, Այդունդասբասը պնդում է, որ Ադրբեջանն այլևս խոչընդոտ չէ: Ինչպես նշում է Al-Monitor- ը, հայ բարձրաստիճան դիվանագետները, ովքեր ցանկացել են անհայտ մնալ, պնդում են, որ թուրքական նախաձեռնությունները կապված են նախագահ Ջո Բայդենի երդման հետ `միանալու մի շարք երկրներին, որոնք պաշտոնապես ճանաչել են 1915 թվականին ավելի քան մեկ միլիոն օսմանցի հայերի կոտորածը որպես ցեղասպանություն:

Շատ լավ հայտնի արևմուտքի առհամարանքը, 1894 թվականից մինչև 1915 թվականը Օսմանյան Թուրքիայի կողմից իրականացված հայ խաղաղ բնակչության նկատմամբ թուրքական հավաքական պետական բռնությունների վերաբերյալ։ Ավելի քիչ հայտնի է ասորիների բնակչության ցեղասպանությունը միևնույն ժամանակ և նույն վայրերում: Նմանապես, 1912-1923 թվականների ընթացքում Թուրքիան բազմիցս անգամ բռնություններ է իրականացրել Փոքր Ասիայի և Պոնտոսի հույների նկատմամբ, իսկ Թուրքիայի Հանրապետության հիմնադրումից ի վեր՝ Թուրքիայի քուրդ քաղաքացիների: Հրեաների փոքրամասնության և բազմաթիվ այլ էթնիկ և կրոնական խմբերի նկատմամբ թուրքերի հետապնդումները նույնպես լավ փաստագրված են և մինչ այսօր շարունակվում են քրդերի դեմ, ոչ միայն Թուրքիայում, այլև նրա սահմաններից դուրս ՝ Սիրիայում և Իրաքում:

Նախագահ Բայդենի կողմից Հայոց ցեղասպանության լիարժեք ճանաչումը հատկապես կարևոր է ոչ միայն բռնապետություններով շրջապատված ժողովրդավար կառավարվող երկրին աջակցություն ցուցաբերելու համար, դա նաև վստահելիության հարց է Միացյալ Նահանգներում: ԱՄՆ դեսպան Հենրի Մորգենթաուն 1915 թվականին ամերիկյան կառավարությանը զգուշացրեց հայերի «ռասայական բնաջնջման» թուրքական ծրագրի մասին:

2019 թվականին Կոնգրեսի երկու պալատները ճնշող մեծամասնությամբ հաստատեցին Հայոց ցեղասպանությունը հրապարակավ ճանաչող բանաձևերը (783 և 780): Սենատի ամփոփագիրը հետևյալն է.

«Սենատը կարծում է, որ սա Միացյալ Նահանգների քաղաքականությունն է.

(1) Հայոց ցեղասպանությունը հավերժացնել պաշտոնական ճանաչման և հիշողության միջոցով.

(2) Մերժել Միացյալ Նահանգների կառավարությունը ներգրավելու, ներգրավելու կամ այլ կերպ կապելու Հայոց ցեղասպանության կամ որևէ այլ ցեղասպանության ժխտման հետ. և

(3) խթանել Հայոց ցեղասպանության փաստերի վերաբերյալ կրթության և հասարակության իրազեկումը, ներառյալ Միացյալ Նահանգների դերը մարդասիրական օգնության ջանքերում և Հայոց ցեղասպանության համապատասխանությունը մարդկության դեմ ժամանակակից հանցագործություններին »:

Ամենակարևորը, թերևս, այն է, որ ԱՄՆ-ն չպետք է ազատություն տա Թուրքիային իր ժխտման հարցում, քանի որ դա միայն կխրախուսի Թուրքիային և ցեղասպանության այլ հեղինակներին ապագա զանգվածային բռնություններ գործադրել և խուսափել պատժից, ինչպես դա անում է Թուրքիան քրդերի դեմ (ոչ միայն Թուրքիայում, այլև նրանց դեմ): դրսում, իսկ վերջերս Արցախում (Լեռնային Ղարաբաղում) հայերի էթնիկ զտումները: ԱՄՆ-ն ամուր կկանգնի իր ոտքերի վրա ՝ արձագանքելով այնպիսի երկրների, ինչպիսիք են Չինաստանը, որոնք խախտում են մարդու հիմնական իրավունքները և զբաղվում են ցեղասպան քաղաքականությամբ:…

Պրոֆեսոր Ռոջեր Սմիթ

Զորյանի համալսարնի տնօրենների խորհրդի նախագահ Հիմնադիր և նախկին նախագահ, ցեղասպանագետների միջազգային ասոցիացիա։

Copyright Themes © 2022